تنها یک شرکت هوش مصنوعی وجود دارد: «توده»

نویسنده: استیون لیوی

درحالی‌که انویدیا، اوپن‌ای‌آی، گوگل و مایکروسافت شراکت‌ها و قراردادهایی با هم منعقد می‌کنند، صنعت هوش مصنوعی بیشتر شبیه یک ماشین واحدِ به‌هم‌پیوسته به نظر می‌رسد. این برای ما چه معنایی دارد؟

همه چیز، مانند بسیاری از اتفاقات دیگر، با ایلان ماسک آغاز شد. در اوایل دهه ۲۰۱۰، او دریافت که هوش مصنوعی در مسیری قرار دارد که شاید به قدرتمندترین فناوری تمام دوران تبدیل شود. اما او بدگمانی عمیقی داشت که اگر این فناوری تحت کنترل نیروهای قدرتمندِ سودمحور درآید، بشریت رنج خواهد برد. ماسک یکی از سرمایه‌گذاران اولیه «دیپ‌مایند» بود. آزمایشگاهی مستقر در انگلستان که به دنبال هوش مصنوعی عمومی (AGI) از دیگران جلوتر بود. پس از خرید دیپ‌مایند توسط گوگل در سال ۲۰۱۴، ماسک رابطه خود را با این سازمان تحقیقاتی قطع کرد. او احساس می‌کرد ایجاد یک نیروی متقابل که انگیزه‌اش منافع انسانی باشد و نه سود، امری ضروری است؛ بنابراین به ایجاد OpenAI کمک کرد. زمانی که در مراسم رونمایی این شرکت در سال ۲۰۱۵ با ماسک و سم آلتمن مصاحبه کردم، آن‌ها قاطعانه اصرار داشتند که سود سهام‌داران عاملی در تصمیم‌گیری‌هایشان نخواهد بود.

به زمان حال بیاییم. ارزش اوپن‌ای‌آی نیم تریلیون دلار، یا شاید ۷۵۰ میلیارد دلار است و بخش انتفاعی آن به یک «شرکت عام‌المنفعه» تبدیل شده است. ماسک، ثروتمندترین انسان جهان، شرکت هوش مصنوعی انتفاعی خود، xAI را اداره می‌کند. این هم از عاقبت رؤیای آزمایشگاه‌های غیرانتفاعی که قرار بود پیشرو باشند. اما حتی بدبینِ‌ترین پیشگوهای یک دهه پیش هم احتمالاً تصور نمی‌کردند که هوش مصنوعی پیشرفته توسط یک هیولای واحد، درهم‌تنیده و پول‌پرست کنترل شود.

این چیزی است که امروز با آن روبرو هستیم. نگران‌کننده‌تر اینکه، این مجتمعِ به‌هم‌پیوسته تا حدی توسط قدرت‌هایی بزرگ تأمین مالی می‌شود و تحت حمایت دولت ایالات متحده است که به نظر می‌رسد «پیروزی» را بر «ایمنی» اولویت می‌دهد. این مجموعه پر زرق‌وبرق و پیچیده از شراکت‌ها، ادغام‌ها، توافقات مالی، ابتکارات دولتی و سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک، سرنوشت تقریباً هر بازیگر بزرگی در سپهر هوش مصنوعی را به هم پیوند می‌دهد. من این موجودیت را «توده» (The Blob) می‌نامم.

جعبه سیاه «توده»

توصیف کامل اتصالات درهم‌تنیده این موجودیت‌ها فراتر از محدودیت کلمات من در اینجا خواهد بود. حتی تهیه یک لیست خلاصه نیز مستلزم استفاده از – درست حدس زدید – هوش مصنوعی است. خواننده عزیز، اعتراف می‌کنم: من به سراغ GPT-5 رفتم تا برای درک تصویر کامل به من کمک کند. نوشتم: «سرم دارد گیج می‌رود» و غرورم را زیر پا گذاشتم تا از این «طوطی تصادفیِ ازخودراضی» لیست جامعی از معاملات ابری، سرمایه‌گذاری‌ها، مشارکت‌ها و توافقات دولتی بخواهم. دو دقیقه و ۳۵ ثانیه طول کشید تا این مدل زبانی بزرگ (LLM) که معمولاً سریع است، با پاسخ‌هایی بازگردد. ربات که همیشه چاپلوس است، گفت: «اشتباه نمی‌کنی که سرگیجه‌آور است. این اساساً یک ماشینِ عظیم و دایره‌وارِ پول و پردازش است.»

یادداشت به GPT: تو اجازه نداری متنِ این مقاله را بنویسی. اظهارنظر را به من بسپار.

به‌هرحال وقتی نظریه‌پردازی‌اش تمام شد، GPT-5 شروع کرد به تولید چندین هزار کلمه، همراه با نمودارهای جریان، فلش‌ها و ارجاعات متقابل به ده‌ها توافقِ یا به‌عبارت‌دیگر نان به هم قرض‌دادن؛ مانند ابتکار نمادین «استارگیت» (Stargate) که اوپن‌ای‌آی، اوراکل، انویدیا، سافت‌بانک و یک شرکت سرمایه‌گذاری ابوظبی را با حمایت دولت ایالات متحده به هم متصل می‌کند.

این هفته نمونه‌ای تازه‌تر ارائه شد: یک معامله پیچیده شامل انویدیا، مایکروسافت و آنتروپیک.

بیانیه مطبوعاتی مایکروسافت آن را در سه خط خلاصه می‌کند، مانند یک شعرِ سطح پایین به سبک آلن گینزبرگ: «آنتروپیک مدل Claude را روی آژر (Azure) مقیاس‌دهی می‌کند. آنتروپیک معماری انویدیا را اتخاذ می‌کند. انویدیا و مایکروسافت در آنتروپیک سرمایه‌گذاری می‌کنند.»

این معامله نشانه‌هایی از «توافق دایره‌ای» دارد که در آن پول بین شرکت‌ها ردوبدل می‌شود پیش از آنکه پای حتی یک مشتری در میان باشد. مایکروسافت حداقل ۵ میلیارد دلار در آنتروپیک سرمایه‌گذاری می‌کند (رقیب مستقیمِ شریک کلیدی خود) و اوپن‌ای‌آی و آنتروپیک متعهد شده‌اند که ۳۰ میلیارد دلار توان محاسباتی (Compute) از فضای ابری مایکروسافت خریداری کند. در همین حال، انویدیا در آنتروپیک سرمایه‌گذاری می‌کند و آنتروپیک متعهد می‌شود فناوری خود را روی تراشه‌های انویدیا توسعه دهد. بوم! انویدیا عمیق‌تر وارد کسب‌وکارهای مشتریان خود می‌شود. مایکروسافت ریسک وابستگی پیشین خود به اوپن‌ای‌آی را پوشش می‌دهد و ارزش آنتروپیک به ۳۵۰ میلیارد دلار می‌پرد. فقط دو ماه پیش، ارزش آن ۱۸۳ میلیارد دلار بود.

آنتروپیک فراتر از یک بیانیه مطبوعاتی در مورد این معامله اظهارنظر نکرد و خبرنگاران را به ویدئویی ارجاع داد که در آن سه مدیرعامل معامله را توضیح می‌دهند. رؤسای شرکت‌های «هایپر اسکیل» (Hyperscale) از راه دور شرکت می‌کنند. ظاهراً این معاملات آن‌قدر روتین شده‌اند که ارزش زحمت سوار هواپیما شدن برای اعلام حضوری آن‌ها را ندارند. در ویدئو، ساتیا نادلا از مایکروسافت در وسط تصویر ظاهر می‌شود و لبخند می‌زند، درحالی‌که جمله‌ای را بیان می‌کند که شاید شعارِ «توده» باشد: «ما به طور فزاینده‌ای مشتری یکدیگر خواهیم بود.» وقتی او جزئیات را شرح می‌دهد، دیگران سرهایشان را مانند عروسک‌های کله‌لرزان تکان می‌دهند. در سمت چپ، داریو آمودی، مدیرعامل آنتروپیک قرار دارد. آنتروپیک برخلاف گوگل، مایکروسافت یا متا، ابر (Cloud) اختصاصی یا جریان درآمدی غیرمرتبط با هوش مصنوعی ندارد، بنابراین اکنون مایکروسافت را به معاملات قبلیِ «سهام در برابر محاسبات» خود با آمازون و گوگل اضافه کرده است. هت‌تریک!

جنسن هوانگ از انویدیا، با آن کاپشن چرمی‌اش، این معامله را «رؤیایی که به حقیقت پیوسته» می‌نامد و توضیح می‌دهد که مدتی است چشم به آنتروپیک داشته و از اینکه این شرکت را به کتابِ قطورِ معاملاتش اضافه می‌کند، هیجان‌زده است. او می‌گوید: «ما در هر بنگاه اقتصادی در هر کشوری حضور داریم. اکنون این شراکتِ سه‌نفره ما را قادر می‌سازد تا هوش مصنوعی و Claude را به هر بنگاه و هر صنعتی در سراسر جهان ببریم.»

جالب اینکه دولت آمریکا آن‌ها را تشویق می‌کند. حتی وقتی صدها میلیارد دلار در میان است، دونالد ترامپ نمی‌پرسد «این چگونه ممکن است به عموم مردم آسیب برساند؟» بلکه بیشتر می‌پرسد «چطور می‌توانم سهمی از آن داشته باشم؟» اکنون، انویدیا اجازه دارد تراشه‌ها را به چین بفروشد و بخشی از سود را به دولت آمریکا برگرداند. سعودی‌ها که بودجه تلاش‌های متعدد هوش مصنوعی در ایالات متحده را تأمین کرده‌اند، توافق کردند که تراشه‌ها را با رعایت محدودیت‌هایی بخرند تا نسخه خودشان از یک «توده هوش مصنوعی» را بسازند. در نهایت، اگر اوضاع برای آن‌ها خوب پیش برود، شرکت‌های سعودی با شرکت‌های آمریکایی رقابت خواهند کرد.

صحبت از خوب پیش رفتن یا نرفتن شد، اگر حباب مالی هوش مصنوعی بترکد یا خالی شود، وجود این «توده» به این معنی است که همه با هم سقوط می‌کنند. همان‌طور که سوندار پیچای، مدیرعامل گوگل، این هفته گفت: «هیچ شرکتی مصون نخواهد بود، از جمله ما.»

همدردی با توسعه‌دهندگان

به‌نوعی نمی‌توان این شرکت‌های بزرگ را سرزنش کرد. آن‌ها احتمالاً ترجیح می‌دادند بدون تبدیل‌شدن به لخته‌هایی در این «توده»، تجارت خود را انجام دهند. اما تعقیب هوش مصنوعی در مقیاس کلان، بزرگ‌تر از آن است که حتی بزرگ‌ترین شرکت‌ها بتوانند به‌تنهایی از عهده آن برآیند. یکی از مدیران اجرایی در یک نهاد کلیدی هوش مصنوعی به من می‌گوید: «فکر نمی‌کنم هیچ‌کدام از ما درک کرده باشیم که قوانین مقیاس‌پذیری چقدر واقعی از آب در می‌آیند و بنابراین این چیزها چقدر توان محاسباتی نیاز خواهند داشت.» در نتیجه، او می‌گوید: «همه ما به شرکت‌های زیرساخت و ساخت‌وساز تبدیل شده‌ایم.» هزینه سرمایه‌ای عظیم برای ساخت مایل‌ها دیتاسنتر، نیازمند شراکت است. این موضوع همچنین شرکت‌هایی را که مدل‌های زبانی بزرگ (LLM) را آموزش می‌دهند و اداره می‌کنند، در وضعیتی «چندهمسری» با ارائه‌دهندگان خدمات ابری قرار می‌دهد.

پس «توده» را به‌عنوان یک کارتل کلاسیک در نظر نگیرید. به نظر نمی‌رسد دوز و کلکی مانند تبانی قیمت یا اشکال مشابهی از زدوبند در کار باشد. رقابت میان سازندگان LLM شدید است. همین هفته، گوگل مدل جدید و بهبودیافته Gemini خود را عرضه کرد و به نظر می‌رسد حداقل تا زمانی که ChatGPT، Claude یا Grok به‌روزرسانی شوند، پیشتاز بماند. انگیزه‌های انویدیا نیز قابل‌درک است: این شرکت به‌شدت می‌خواهد از کالایی‌شدن اجتناب کند و قفل‌کردن مشتریان کاملاً عقلانی است.

بااین‌حال، اتفاقات این هفته را در نظر بگیرید که برخی از «ایلومیناتی‌های هوش مصنوعی» در رویدادهای کاخ سفید گرد هم آمدند تا به محمد بن سلمان، ولیعهد بی‌رحم سعودی که نقش «پدرخوانده پول‌دار» دنیای هوش مصنوعی را بازی می‌کند، ادای احترام کنند. آیا آن رهبران برای این نمایش و سایر نمایش‌های تحت رهبری ترامپ به واشنگتن می‌روند تا نماینده شرکت‌های خود باشند؟ البته. اما آن‌ها همچنین به‌عنوان اعضای اصلی و منشوردارِ «توده» در آنجا حضور می‌یابند.

Wired