چالش‌های داده و فرصت‌های هوش مصنوعی در بانکداری؛ روایت مدیر تیم هوش مصنوعی و تحلیل داده داتا در Iran AI 2025

نخستین نمایشگاه Iran AI 2025 در روزهای ۲۸ و ۲۹ مردادماه در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد؛ رویدادی که فعالان و مدیران صنعت مالی و بانکی گرد هم آمدند تا درباره نقش و ظرفیت‌های هوش مصنوعی گفت‌وگو کنند. یکی از نشست‌های مهم این رویداد پنلی با عنوان «کاربرد هوش مصنوعی در بانکداری و خدمات مالی» بود که با حضور فردین صبوری از داتا، جابر علوی از شرکت تجارت الکترونیک پارسیان، وحید خدابخشی از شاپرک و علی رضائیان از گروه مهیمن برگزار شد.

فضای پنل بیش از هر چیز حول مسئله «داده» می‌چرخید؛ داده‌هایی که باید جمع‌آوری و یکپارچه شوند، تحت حکمرانی قرار گیرند، پاک‌سازی شوند و در نهایت در اختیار مدل‌های هوش مصنوعی گذاشته شوند. هر کدام از سخنرانان از زاویه‌ای به این موضوع نگاه کردند: از مبارزه با پول‌شویی و مقابله با فیشینگ تا توسعه نرم‌افزارهای نظارتی و سامانه‌های پیش‌بینی.

فردین صبوری در این پنل توضیح داد که ورود داتا به این حوزه از بازاریابی هوشمند و طراحی محصولات مبتنی بر داده آغاز شد؛ تلاش برای این‌که خدمات بانکی نه فقط به‌صورت عمومی، بلکه متناسب با رفتار و نیاز هر مشتری تعریف شوند. او توضیح داد که به مرور زمان، پروژه‌های داتا به بخش‌های عمیق‌تر بانکداری هم کشیده شد: ارزیابی کیفیت مراکز تماس، هوشمندسازی فرایندهای پاسخ‌گویی و طراحی چت‌بات‌هایی که بتوانند به‌طور تخصصی با مشتریان یا حتی کارکنان شعب ارتباط برقرار کنند. او با این مثال‌ها نشان داد که چگونه می‌توان از دل داده‌ها، سرویس‌هایی عملیاتی‌تر و ملموس‌تر و بومی ساخت.

در عین حال، او به تناقضی جدی اشاره کرد: «برای بهره‌برداری از هوش مصنوعی، ناگزیر به تجمیع داده‌ها هستیم، اما همین تجمیع می‌تواند تهدیدی برای امنیت و حریم خصوصی باشد. به‌ویژه در اکوسیستم بانکی که حساسیت اعتبار و اعتماد عمومی بالاست، امکان استفاده از سرویس‌های خارجی تقریبا منتفی است.» با این وجود، صبوری معتقد است که ابزارهایی مثل چت‌بات‌ها یا ایجنت‌های هوشمند می‌توانند بار بزرگی را از دوش مشتریان و کارکنان بردارند؛ از یکدست‌سازی پاسخ‌ها گرفته تا کاهش زمان و سردرگمی در فرآیندهای اداری.

نمونه‌ای که او بر آن دست گذاشت، فرآیند دریافت تسهیلات بانکی بود؛ مسیری که در حالت سنتی به شدت زمان‌بر و متکی بر بررسی‌های دستی است. به گفته او، اگر مدل‌های هوش مصنوعی بتوانند در این حوزه به کار گرفته شوند، نه تنها سرعت و دقت کار بالا می‌رود، بلکه تجربه مشتری هم به شکل محسوسی تغییر می‌کند.

صبوری همچنین از پروژه‌ای سخن گفت که هدفش بازاندیشی در نظام اعتبارسنجی است. در نگاه رایج، تنها سوابق اعتباری افراد ملاک ارزیابی است، اما به باور او باید رفتارهای مالی افراد و حتی شباهت‌سنجی با مشتریان قبلی هم در نظر گرفته شود. این تغییر رویکرد می‌تواند بخشی از خلأهای موجود را پر کند و به سیستمی منصفانه‌تر و کارآمدتر بینجامد.

آنچه از دل این نشست برمی‌آمد، این بود که با وجود تفاوت در زاویه نگاه سخنرانان، همگی بر یک نکته توافق داشتند: بدون داده تمیز، حکمرانی‌شده و امن، هوش مصنوعی نمی‌تواند معجزه‌ای در بانکداری بیافریند. در این میان، روایت صبوری چشم‌اندازی از این آینده را ترسیم کرد؛ آینده‌ای که در آن فرآیندهای روزمره بانکی ساده‌تر و شفاف‌تر شده و نقش مشتری از یک گیرنده منفعل به کنشگری آگاه و هوشمند تغییر خواهد کرد.