داتا؛ اعتبارسنجی از آرژانتین

داتا، انتخاب «پیوست» برای نگارش گزارش بخش استارتاپ‌گردی شماره 126 این ماهنامه بود. در بازدید خبرنگاران عزیز این مجموعه از شرکت، تلاش شد تا ضمن معرفی بخشهای مختلف، جزییاتی از فعالیتهای داتا به عنوان یکی از بازیگران نوظهور صنعت داده و هوش مصنوعی کشور ارائه شود و در گپ‌وگفتی خودمانی، از فرصتها و چالشهای این صنعت صحبت کنیم.

مشروح این گزارش را میتوانید در ادامه بخوانید:

به گزارش پیوست، اگر سازمان داده‌محوری را یک فیلم یا سناریو در نظر بگیرید و هوش مصنوعی و هوش تجاری را بازیگران مهم آن، استارت‌آپ‌گردی این شماره ما متعلق به یکی از کارگردان‌های بانکی این حوزه است.

این بار مهمان شرکت داده و اعتبارسنجی تجارت ایرانیان (داتا) هستیم که در سال ۱۴۰۲ با ماموریت مدیریت و حاکمیت داده و هوش مصنوعی، توسعه زیرساخت‌ها، تجزیه‌وتحلیل و مدیریت کلان‌داده‌ها و ارائه خدمات هوش مصنوعی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌‌های بانک تجارت تاسیس شده است.

تیم داتا به‌تازگی به ساختمان جدیدشان در حوالی میدان آرژانتین خیابان بخارست نقل مکان کرده‌اند و به قول مدیران‌شان در تلاش‌اند با کارگردانی و استراتژی‌های درست به سازمان‌ها کمک کنند تا داده‌ها را بهتر بشناسند و با توانمندسازی داده‌‌ها، در تصمیم‌سازی‌های مالی و اعتباری سازمان‌‌ها یاریگر آنها باشند.

اکنون علی گل‌‌زاده کرمانی مدیرعامل داتا تجارت است و از ابتدای فعالیت داتا یعنی تیرماه ۱۴۰۲ همراه داتا بوده: «سال‌ها در حوزه توسعه نرم‌افزار و فناوری اطلاعات در سمت‌های مختلف فعالیت می‌کردم و از سال گذشته به طور رسمی به داتا پیوستم.»

گل‌زاده تولد داتا و چرایی آن را به موضوع چالش داده در سطح کلان در ایران مرتبط می‌داند: «در حوزه داده در بانک تجارت چالش‌هایی وجود داشت. چون در واقع با حجم مشتریان و داده‌‌های کلان این بانک، مدیریت دیتا، استخراج و یکپارچه کردن داده‌ها اهمیت زیادی پیدا کرده بود و بانک تجارت در لایه تحلیل پیشرفته و کارهای فنی آن نیاز به بازوی فناور در حوزه دیتا داشت. اینجا بود که داتا متولد شد.»

داتا حالا یکی از زیرمجموعه‌های هلدینگ تفتای بانک تجارت است که با استخراج و یکپارچه کردن داده‌‌‌ها و تحلیل‌های پیشرفته به بانک تجارت کمک می‌کند: «در هر سازمان بزرگ سیستم‌ها و سامانه‌هایی وجود دارند که ممکن است به شکل جزیره‌ای فعالیت کنند. تجمیع داده‌های تولیدشده به وسیله این سامانه‌ها ارزش زیادی برای سازمان تولید می‌کند که به منظور یکپارچه و قابل استفاده کردن آن کارهای فنی و زیرساختی زیادی لازم است. در حقیقت کار داتا استخراج دانش از داده‌های تولیدشده و کمک به تصمیم‌گیری‌ها در آن سازمان و کسب‌وکار است.»

داتا برای این کار از داده‌کاوی یا تحلیل داده هم استفاده می‌کند: «یکی از کارهایی که در داتا انجام می‌دهیم فعالیت در زمینه اعتبارسنجی است چون با داده‌‌هایی که در صنعت بانکی وجود دارد می‌توان برای هر فرد حقیقی یا حقوقی رتبه اعتباری آن را به وسیله روش‌های داده‌کاوی محاسبه کرد.»

در مسیر اعتبارسنجی

توسعه پروژه اعتبارسنجی نیازمند داده و البته داده‌‌های مطلوب است: «هر قدر داده‌ها مطلوب‌تر و دقیق‌تر باشد، به تبع آن اعتبارسنجی دقیق‌تر و تکمیل‌تر خواهد بود، گرچه هرگز ریسک ارائه تسهیلات صفر نیست و همیشه چالش‌هایی وجود دارد، اما کار داتا این است که ریسک این موارد را کاهش دهد.»

گل‌زاده فعالیت‌های داتا را در پنج بخش تعریف می‌کند: «یک بخش زیرساخت داده است که کار تجمیع و یکپارچه‌سازی دیتا را انجام می‌دهد. یک بخش کار تحلیل داده و هوش تجاری را انجام می‌دهد. بخش دیگر کار تولید سامانه‌ها و اپلیکیشن‌های داده‌محور را بر عهده دارد. بخش دیگر مربوط به حاکمیت داده و موضوع سیاست‌گذاری، امنیت و کیفیت روی حوزه داده است، بخش پنجم نیز به ارائه سرویس‌های هوش مصنوعی در داتا می‌پردازد.»

به گفته گل‌زاده، در حال حاضر تمرکز اصلی داتا روی خواسته‌ها و نیازهای بانک تجارت است: «با حجم فعالیت‌هایی که در بانک بزرگی مثل تجارت صورت می‌گیرد، فعلاً تمرکزمان روی بانک تجارت است، اما قصد داریم امسال در حوزه‌هایی که دانش و تجربه لازم را کسب کرده‌ایم به ارائه خدمات در اکوسیستم بانکی بپردازیم. در حوزه تحلیل داده، ارائه سامانه مدیریت ریسک و پیش‌بینی انواع ریسک‌های بانکی با استفاده از روش‌های هوش مصنوعی و پیاده‌سازی سیاست‌های حاکمیت داده آماده ارائه خدمات در صنعت بانکی و حتی صنایع بزرگ هستیم.»

حرکت به سمت هوش مصنوعی نیز از کارهایی است که به گفته گل‌زاده در داتا دنبال می‌شود: «استفاده از هوش مصنوعی‌ دیگر تنها در حرف‌ و کلام خلاصه نمی‌شود، استفاده از این فناوری در صنعت بانکی اهمیت زیادی پیدا کرده است، ما در داتا برآنیم که نقشه راه استفاده از هوش مصنوعی را برای صنعت بانکی پیاده کنیم و این کار نیاز به زیرساخت‌هایی دارد تا بتوانیم داده‌ها را به سمت کاربردی کردن و استفاده از سرویس‌های هوش مصنوعی ببریم.»

گل‌زاده چالش نیروی انسانی خبره در حوزه داده و هوش مصنوعی و امنیت داده‌ها را از مهم‌ترین مسائل این حوزه به شمار می‌آورد: «امنیت داده در تمام سطوح برای شرکت‌های فعال حوزه داده حائز اهمیت است و ما هم از این قاعده مستثنی نیستیم پس بدیهی است از پایه‌ای‌‌ترین لایه‌ها این موضوع را در اولویت‌هایمان قرار دهیم و در این بخش نیروی انسانی خبره به‌شدت کمک‌کننده است.»

گل‌زاده راهکار مشکل منابع انسانی در شرکت‌های فناور را تربیت نیروهای تازه‌کار و فرصت دادن به آنها می‌داند: «ما تنها به نیروهای متخصص حوزه داده نیاز نداریم، بلکه نیروهای ما باید با فضای بانکی نیز آشنایی داشته باشند و کسب‌وکار بانک را به‌خوبی بفهمند. خوشبختانه تغییر عملکرد بانک تجارت در دو سال اخیر با توجه به نگرش مدیران آن مشهود است و ما هم به همین منظور در کنار بانک هستیم تا به شخصی‌سازی کردن خدمات و محصولات بانک تجارت کمک کنیم و پروژه‌های جدی و مهمی را در این باره پی می‌گیریم».

به سمت توانمندسازی داده‌‌ها

یکی از پروژه‌هایی که در داتا پیگیری می‌شود پروژه حاکمیت داده است که مدیریت آن را رویا حمزه بر عهده گرفته. او عضو انجمن حاکمیت داده آمریکا نیز هست: «به زبان ساده‌تر، حاکمیت داده به معنای توانمندسازی داده است. وقتی شرکت‌ها می‌گویند به سمت داده‌محور کردن سازمان‌شان و استفاده از هوش مصنوعی در حرکت‌اند، در حقیقت این اتفاق با توانمندسازی داده رخ می‌دهد. در یک سازمان داده‌محور هوش مصنوعی و هوش تجاری بازیگران آن هستند و ما در جایگاه کارگردان کمک می‌کنیم تا سازمان‌ها داده‌های خود را بهتر بشناسند و بتوانند داده‌هایشان را قابل اتکا کنند تا تصمیم‌های داده‌محور اتخاذ شود.»

حمزه در ادامه از چگونگی حاکمیت داده در آمریکا صحبت می‌کند: «از لحاظ چارچوب‌ها حاکمیت داده در ایران و آمریکا تفاوتی ندارد، ما هم در تلاشیم از داده‌ها به بهترین نحو ممکن استفاده کنیم، اما در حقیقت در بخش استفاده از داده به پای آنها نرسیده‌ایم. در حقیقت در داتا می‌خواهیم از فاز مستندنویسی صرف خارج شویم و به اجرا برسیم تا به داده‌های مطلوب‌تر دست پیدا کنیم.»

داده‌ها هرقدر توانمندتر باشند بیشتر می‌توانند به ارائه تسهیلات بانکی کمک کنند و پروژه اعتبارسنجی یکی از همین پروژه‌هاست. مدیرپروژه اعتبارسنجی داده در داتا فردین صبوری است، او کارشناسی ارشد هوش مصنوعی خوانده و سال‌ها در حوزه بانکداری کار کرده است. به گفته صبوری یکی از اهداف مهم پروژه اعتبارسنجی داده کاهش ریسک‌هاست: «یکی از معضلات صنعت بانکداری ریسک نقدینگی است، بانک‌ها همیشه با نگرانی بازپرداخت تسهیلات خود مواجه‌اند و هدف اصلی اعتبارسنجی این است که قبل از اعطای تسهیلات بانک‌ها بتوان ریسک عدم پرداخت تسهیلات را کاهش داد. ما در داتا این کار را برای بانک تجارت انجام می‌دهیم. الگوریتم‌های یادگیری ماشین و هوش مصنوعی از ابزارهای مهم ما هستند. با بررسی روند طولانی‌مدت حضور یک مشتری در بانک و شناسایی روند رفتار مشتری با ویژگی‌هایی مثل گردش مالی، شغل، محل سکونت و… رفتار اعتباری کاربر و شاخص‌های تخمین سعی می‌کنیم ریسک‌‌‌ها را کاهش دهیم.»

صبوری در واقع ذی‌نفع اصلی را مشتریان بانک‌ها می‌داند: «گرچه فعالیت‌های داتا B2B است، اما ذی‌نفع اصلی فعالیت‌های ما در داتا بیش از خود بانک مشتریان هستند. چون داتا با کوتاه کردن فرایند اعتبارسنجی دریافت تسهیلات را آسان می‌کند. حتی ما در داتا می‌توانیم برای کسانی که تاکنون تسهیلات دریافت‌ نکرده‌اند هم تسهیل‌گر باشیم. این کار از طریق شباهت‌سنجی با مشتریان قبلی و بررسی رفتارهای مالی و نه‌فقط اعتباری افراد صورت می‌‌گیرد. یکی از فضاهایی که در آن وارد شده‌ایم رفع این خلأهاست و هدف ما بهبود سیستم اعتبارسنجی فعلی است.»

البته او تحریم‌ها را هم در بخش اعتبارسنجی بی‌تاثیر نمی‌داند: «در فضای تحریم، الگوبرداری از کشورهای پیشرفته ممکن نیست و ما با یک بیزینس خاص بومی طرفیم، در واقع بانکداری ما هم به هیچ جای دیگری شبیه نیست و همین که نمی‌توانیم از تجربه‌‌های موفق کشورهای پیشرفته بهره ببریم یعنی دائم باید با آزمون و خطا کارها را پیش ببریم. در صورتی که استفاده از این تجربه‌ها می‌‌تواند ادامه مسیر را ساده‌‌تر کند. البته با همین شرایط بومی و ایرانیزه‌شده هم معتقدیم تجربه درست ما در داتا و در بانک تجارت به طور حتم می‌تواند دایره مشتریان‌مان را گسترش دهد و اعتبارسنجی بهبود پیدا کند.»