مشکلات کیفیت داده؛ کوه یخی پنهان در مسیر تحول دیجیتال

در دنیای امروز که سازمان‌ها با سرعت زیادی به‌سوی دیجیتالی‌ شدن پیش می‌روند، داده‌ها به‌عنوان سرمایه‌ای کلیدی در تصمیم‌گیری، طراحی راهبردها و بهبود فرآیندها شناخته می‌شوند. اما آنچه در بسیاری از پروژه‌های تحول دیجیتال نادیده گرفته می‌شود، مسئله کیفیت داده است؛ مسئله‌ای که به‌درستی می‌توان آن را «کوه یخ» پنهانی دانست که می‌تواند پروژه‌ها را به خطر بیندازد.

همه‌ی فعالان حوزه تحلیل داده که تجربه اجرای پروژه‌های تحول دیجیتال داشته‌اند، بارها با این واقعیت روبه‌رو شده‌اند که مشکلات کیفیت داده، در ظاهر کوچک اما در باطن بسیار گسترده و پیچیده‌اند. زیر سطحی که ممکن است ساده به‌نظر برسد، چالش‌هایی نهفته‌اند که اگر به‌درستی شناسایی و مدیریت نشوند، می‌توانند باعث توقف پروژه، آسیب به شهرت برند، عدم انطباق با الزامات قانونی، و حتی زیان مالی جدی شوند.

در ظاهر، مشکلات کیفیت داده‌ای که قابل مشاهده‌اند همان خطاهای ساده و آشکاری هستند که در نگاه اول شناسایی می‌شوند؛ مانند:

• 🔘نام‌های اشتباه یا ناقص
• 🔘داده‌های تکراری
• 🔘مقادیر خالی در فیلدهای ضروری

اما همان‌طور که بخش عمده‌ای از توده کوه یخ زیر آب قرار دارد و به‌آسانی دیده نمی‌شود، بسیاری از مشکلات کیفیت داده نیز تا زمانی‌که عمیق‌تر به داده‌ها نپردازید، نمایان نمی‌شوند. این‌ها ممکن است شامل ناسازگاری‌های ظریف، نادرستی‌های نهفته یا مشکلات پیچیده در ارتباط بین داده‌ها باشند که تنها در جریان تحلیل‌های عمیق یا کاربردهای خاص نمایان می‌شوند.

چگونه می‌توان با خطرات ناشی از «کوه یخ» مقابله کرد؟

به‌طور کلی، دو رویکرد پیشگیرانه وجود دارد که پیشنهاد می‌کنیم: اولی یک تاکتیک کوتاه‌مدت است که معمولاً در پروژه‌های تحول دیجیتال به‌کار می‌گیریم و دومی یک استراتژی عملیاتی میان‌مدت و بلندمدت برای سازمان در مسیر آینده است.

رویکرد اول: بررسی و اعتبارسنجی مداوم داده در سراسر چرخه عمر

در این راهکار کوتاه‌مدت که در پروژه‌های تحول دیجیتال به کار گرفته می‌شود، تمرکز بر بررسی سیستماتیک داده‌ها از ابتدا تا انتهای پروژه است:

1. اکتشاف داده‌ها در مراحل ابتدایی:

هم‌زمان با تحلیل نیازمندی‌های کسب‌وکار، باید به تحلیل منابع داده، ساختار آن‌ها و کیفیت‌شان پرداخت تا بتوان امکان تطبیق آن‌ها با اهداف پروژه را سنجید. ما اکتشاف داده را هم‌زمان با تحلیل نیازهای کسب‌وکار آغاز می‌کنیم. انجام زودهنگام این مرحله به ما اجازه می‌دهد تا چشم‌انداز داده‌های موجود، منابع آن‌ها و ساختار و کیفیت داده‌ها را درک کنیم. این مرحله کمک می‌کند تا ارزیابی کنیم که آیا داده‌های در دسترس می‌توانند نیازها و اهداف پروژه تحول دیجیتال را پشتیبانی کنند یا خیر.

2. تدوین برنامه تضمین کیفیت:

بر اساس بینش‌های حاصل از مرحله اکتشاف داده و تحلیل نیازمندی‌های کسب‌وکار، یک برنامه تضمین کیفیت (QA)  تدوین می‌کنیم که معیارهای کیفیت داده را تعریف کرده و فرآیندهای بررسی و اعتبارسنجی مداوم را در فازهای توسعه و آزمون مشخص می‌کند. این برنامه باید شامل معیارهای سنجش کیفیت داده یعنی؛ «حجم، تنوع، سرعت و صحت» و همچنین روش‌های اعتبارسنجی در مراحل توسعه و آزمون باشد.  (مطابق با چهار V داده‌های کلانvolume, variety, velocity, and veracity)

رویکرد دوم: استقرار چارچوب حاکمیت داده در سازمان

این چارچوب، نقش‌ها، مسئولیت‌ها، استانداردهای داده، سیاست‌ها و رویه‌هایی را برای مدیریت داده‌ها در سراسر سازمان در بلندمدت تعریف می‌کند. در میان مراحل مختلف پیاده‌سازی این چارچوب، چندین اقدام کلیدی برای موفقیت آن وجود دارد:

1) تعریف نقش‌ها و مسئولیت‌ها:

نقش‌هایی مانند مالکان داده، متولیان داده، نگهدارندگان داده و کاربران داده را تعریف کنید و مسئولیت‌های هر یک را در فرآیند حاکمیت داده مشخص نمایید.

2) تعیین شاخص‌های کیفیت داده:

معیارهای مشخص و قابل اندازه‌گیری برای ارزیابی کیفیت داده‌ها تعیین کنید، از جمله دقت، کامل بودن، سازگاری، اعتبار، به‌موقع بودن و یکتایی داده‌ها.

۳) استفاده از مدیریت داده مرجع (MDM) :

برای ایجاد یک منبع واحد و قابل اعتماد برای موجودیت‌های داده‌ای حیاتی مانند مشتریان، محصولات و فروشندگان، از MDM بهره بگیرید.

۴) ترویج فرهنگ کیفیت داده:

فرهنگی را پرورش دهید که در آن کیفیت داده به‌عنوان مسئولیتی مشترک درک شود و همه کارکنان از اهمیت آن برای موفقیت سازمان آگاه باشند.

شروع با یک چشم‌انداز روشن، ایجاد هم‌راستایی میان ذی‌نفعان، و ساخت تدریجی ساختار و فرآیندهای حاکمیتی در کنار نشان دادن ارزش عملی آن‌ها برای سازمان، بسیار حیاتی است. و در نهایت، باید چارچوب حاکمیت داده را به‌طور منظم بازبینی و به‌روزرسانی کرد تا با تغییرات فناوری، اهداف کسب‌وکار، الزامات نظارتی و تجربیات به‌دست‌آمده هماهنگ باقی بماند و همچنان با استراتژی کلان سازمان همسو باشد.

استمرار، کلید موفقیت در مسیر داده‌محوری است.
یکی از اشتباهات رایج سازمان‌ها، تصور پایان‌پذیری پروژه‌های مرتبط با کیفیت داده است. حقیقت این است که «کوه یخ» کیفیت داده در تمام مراحل عملیات و رشد کسب‌وکار، همواره وجود خواهد داشت. تنها با نگاهی مداوم، بازنگری منظم چارچوب‌ها، و سازگاری با تغییرات محیطی و فناورانه است که می‌توان از این تهدید، فرصت ساخت. درک این نکته که کیفیت داده تنها مسئله‌ای مربوط به فناوری اطلاعات نیست، بلکه دغدغه‌ای در سراسر کسب‌وکار است، برای موفقیت بلندمدت هر ابتکار مبتنی بر داده، حیاتی خواهد بود.

نتیجه‌گیری: کیفیت داده، مسئولیت همه است

مسئله کیفیت داده، دیگر تنها یک موضوع فنی یا وظیفه‌ی تیم IT نیست؛ بلکه یک مسئولیت سازمانی است که موفقیت هر پروژه داده‌محور را تضمین می‌کند. با مدیریت درست «کوه یخ» کیفیت داده، سازمان‌ها می‌توانند تحول دیجیتال را نه‌فقط آغاز، بلکه به‌طور پایدار ادامه دهند و از مزایای رقابتی آن بهره‌مند شوند.

منبع